مشاوره سلولی
تمام اطلاعات لازم در مورد نحوه سلول درمانی، میزان اثربخشی و عوارض احتمالی توسط پزشک متخصص یا پزشک مشاور سلول درمانی به بیمار داده میشود.
استئوآرتریت (آرتروز)، شایعترین بیماری مزمن مفصلی است که مشخصه آن، تخریب پیشرونده و آسیب غضروف مفصل میباشد. این بیماری مفاصل مختلفی نظیر مفصل زانو، لگن، مچ پا، مفاصل اندام فوقانی و حتی مفاصل کوچک نظیر انگشتان دست را درگیر میسازد. شیوع آرتروز زانو در کل جمعیت، ۱۲ تا ۳۵ درصد تخمین زده شده و به نظر میرسد که عامل اصلی مشکلات عضلانی اسکلتی در افراد پیر باشد. این بیماری، شایعترین علت درد، ناتوانی و هزینههای گزاف تحمیل شده بر فرد و جامعه در تمام دنیا است.
علت ایجاد بیماری، پیچیده بوده و شامل عوامل ژنتیک و عوامل محیطی میباشد. آرتروز مفاصل لگن و مچ دست جنبه ارثی شایعتری دارند، در حالیکه استئوآرتریت زانو بیشتر وابسته به نحوه زندگی افراد است و کمتر به ارث وابسته است. نحوه زندگی افراد و استفادههای شدید و تکراری از مفصل نظیر ورزشهای سنگین و یا اضافه وزن نقش موثری در بروز استئوآرتریت تمام مفاصل بهویژه زانو دارند. در صورتیکه فرد از کودکی دچار ناهنجاریهای مادرزادی نظیر در رفتگی مادرزادی مفصل لگن باشد در معرض بروز استئوآرتریت در سنین پایینتر قرار خواهد گرفت.
تشخیص آرتروز به دو روش بالینی و تصویربرداری میباشد. تشخیص بالینی با استفاده از معاینات محدوده حرکت مفصلی و نیز بررسی میزان درد موجود بر روی مفصل میباشد. بررسیهای تصویربرداری تکمیل کننده تشخیص بالینی هستند که شامل ارزیابیهای رادیولوژیک با عکس ساده و نیز ارزیابی با استفاده از تصاویر MRI هستند. بهعنوان مثال در تصویر زیر مفصلی که در شکل d نشان داده شده است دچار آرتروز شدید در بخش داخلی میباشد که در درجه بندی شدت آرتروز که برای بررسی دقیق آسیب ناشی از آرتروز بهکار میرود در درجه ۴ شدید قرار میگیرد. لازم بهذکر است که این درجه بندی شامل ۴ درجه است و درجه ۴ شدید بهعنوان آخرین درجه و شدیدترین درجه آن در نظر گرفته میشود.
سلولهای بنیادی که بهعنوان منبع درمانی جدیدی برای درمان آرتروز شناخته میشوند سلولهایی هستند که علاوه بر تولید عوامل رشد، قابلیت تبدیل شدن به سلولهای دیگر نظیر سلولهای استخوانی و یا سلولهای غضروفی را دارا میباشند. این سلولها از منابع مختلفی نظیر مغز استخوان یا چربی بدست میآیند و با دارا بودن قابلیتهای ذکر شده موارد مناسبی جهت درمان بیماریهای تخریب کنندهای نظیر آرتروز میباشند.
اصول پذیرفتهشده درمان آرتروز عبارتند از درمانهای غیردارویی، دارویی و جراحی.
شامل ورزش و تغییر سبک زندگی هستند.
از جمله ضد دردها، داروهای ضدالتهابی و تزریق کورتونها و یا ژل (هیالورونیک اسید)، نتایج موقتی داشته و گاهی عوارض جانبی به همراه دارند.
درصورتیکه درمانهای غیر جراحی مؤثر واقع نشد، انواع مختلفی از روشهای جراحی، جهت اصلاح نقص غضروف مفصلی استفاده میشود.
با اینحال این درمانها از محدودیتهایی برخوردارند. چنانکه یا اثر تسکینی دارند و بر روند پیشرفت بیماری هیچ تأثیری ندارند، در نتیجه به مرور زمان از قدرت درمانی آنها کاسته میشود و یا محدودیت زمانی و سنی دارند و نمیتوان بهطور مداوم از آنها استفاده نمود، همانند تعویض مفصل زانو که در افراد زیر ۶۵ سال توصیه نمیگردد و ۵ تا ۱۰ سال دوام دارد.
امروزه گرایش زیادی برای استفاده از پزشکی بازساختی به ویژه سلولهای بنیادی وجود دارد. طی دهههای اخیر، بحث مهندسی بافت خصوصاً با استفاده از سلولهای بنیادی، بهعنوان روشی جایگزین جهت درمان آرتروز مطرح شده است. همان طور که گفته شد، سلولهای بنیادی توانایی تمایز به سلولهای استخوانی، سلولهای چربی و سلولهای غضروفی را دارند. سلولهای بنیادی خود بیمار، به راحتی از بافتها جدا شده و در درمان مورد استفاده قرار میگیرند. با این وجود، بهکارگیری سلولهایی غیر از خود فرد نیز امکانپذیر میباشد.
سلول درمانی جهت بهبود درد و ناتوانی ناشی از آرتروز در افراد بالغ و تا سن ۶۵ سال بهکار میرود.
سلول درمانی بهعنوان یک روش جدید درمان آرتروز برای اولین بار در سال ۱۹۸۷ با پیوند مغز استخوان خودی مشتق از استخوان لگن بداخل فضای مفصلی معرفی شد. به تدریج استفاده از سلولهای بنیادی مشتق شده از مغز استخوان جای تزریق مغز استخوان و یا خون کامل را گرفت. پس از آن، مطالعات متعددی ایمنی و اثربخشی نسبی پیوند سلول بنیادی در درمان بیماران مبتلا به آرتروز را نشان دادند. در این مطالعات، کاهش درد بیماران و نیز بهبود کارایی آنها بهدنبال تزریق داخل مفصلی سلولهای بنیادی نشان داده شد.
در این دوران توصیه نمیشود.
ایمنی و اثربخشی سلول درمانی در کودکان کمتر از ۱۶ سال اثبات نشده است و توصیه نمیشود.
در مطالعات بالینی که در مورد سلول درمانی انجامشده، تعداد کافی از افراد ۶۵ سال و بالاتر شرکت نداشتهاند تا بتوان مشخص نمود که آیا این افراد نسبت به افراد جوانتر پاسخ متفاوتی به درمان میدهند یا خیر.
بیمار بر اساس فرمهای مشخص ویزیت شده و در صورت داشتن معیارهای لازم برای سلول درمانی، تمام اطلاعات لازم در مورد نحوه سلول درمانی، میزان اثربخشی و عوارض احتمالی توسط پزشک متخصص یا پزشک مشاور سلول درمانی به بیمار داده میشود. سپس آزمایشات ویروسی هپاتیت و ایدز، کم خونی و تستهای تیروییدی برای بیمار درخواست میشود. در صورتیکه بیمار منعی برای سلول درمانی نداشته باشد، از بیمار رضایت نامه آگاهانه مربوط به سلول درمانی گرفته میشود و نوبت نمونه برداری تعیین میشود.